Çukurova’dan Edebiyat Notları…
M.Sadık Aslankara
18.4.2019 YAZISIDIR.)
Adana doğumlu da olsa, yöre yazarlarının Çukurova’yla birlikte anılması kuşkusuz önemli.
Kaldı ki bizler zaten Çukurova olgusunu bu yazarlar aracılığıyla tanıdık. Rastlantı değil bu. Çünkü Çukurova kendi yazarını, sanatçısını biçimlendirip çıkarırken, bu yazarlarla sanatçılar da Çukurova gerçekliğini kendi gergefinde işledi, soyutlayıp dönüştürümden geçirerek yeni baştan var etti onu, böylece ortaya çıkardı bu coğrafyayı.
1930’larda Halkevleriyle buluşan Adana’da Abidin Dino’dan Nejat Uygur’a kent kültürüne bu yönde katkıda bulunan, emek veren insan, sergilenen çaba hiçbir zaman göz ardı edilemez.
Sanayileşmenin gerilerden geldiği, feodal ilişkilerle üretim biçimlerinin etkinliğini koruduğu böyle bir evrede, işte bunun gösterenlerinden biri olarak Çukurova’nın, bir biçimde edebiyatı da yönlendirip kendi gerçekliği yönünde baskıladığı, bütün üretim süreçlerinde etkin rol üstlenerek onu, kendi gerçekliğine dayalı yapılandırdığı açık.
Demek ki Çukurova’nın kendisi de doğrudan başrole soyunmuş önemli bir aktör, olguda. Nitekim bu önemli sorunsalın Orhan Kemal, Yaşar Kemal ikilisinin hemen bütün yaratılarında somut olarak gözlemek olanaklı.
13 Eylül’de, Adana Karahan Kitabevinde Süreyya Köle yürütücülüğünde gerçekleşen söyleşi-imza etkinliğine giderken, yolda bunları düşündüm ilk elde. Ama bu arada etkinliğin sağlığı için büyük çaba gösteren, yayıncılık da yapan Seyfi Karahan’ı özellikle anıp öyle sürdüreyim konuyu. Süreyya’yla birlikte.
Çukurova’nın ünlü Kemal’leriyle Muzaffer İzgü’den başlayan, onu aşkın Çukurovalı yazarın onlarca yapıtına dönük yüzlerce sayfayı bulan çalışmalarım geçti gözlerimin önünden Adana’ya gelmeden henüz.
Ta ötelerde Samim Kocagöz de Söke Ovasının, kendi aralarında nasıl böyle bir etkileşime sahip olduğunu gösteren yapıtlar üretmemiş midir? Bu olgunun, 1950’lere dek süregeldiği, sonraki yıllarda yaşanmaya başlayan çözülmeyle birlikte edebiyatın da bunun tanıklığını yaparak Çukurova paydaşlığında enikonu bir erozyonun da ağırdan devreye girdiği söylenebilir.
Özetle söylemek gerekirse Çukurova, artık başka bir edebiyat için temel oluşturabilir günümüzde. Nitekim Kemal’lerin yaptığı Çukurova öyküsüyle romanının 1950’lerden sonra hızla bozunuma uğradığı, hele 1980’lerden sonra buna dayanak oluşturacak hiçbir yapısal veri barındırmadığı öngörülebilir.
Öte yandan baştan sona Yılmaz Güney sinemasını da Çukurova’daki yapısal ilişki bozunumuyla dönüşümüne yönelik bir görsel tanıklık bağlamında almak pekâlâ olası.
Etkinlik sonrası, Adana’nın ünlü simalarından değerli dost, avukat Cemil Denli rehberliğinde Anavarza’yla Hemite’ye yaptığımız gezi de bunu gösterdi zaten.
Gerçekten de Anavarza, o tarihi kalıntıların, kalenin, antik kentin simgesi halinde, “Höyükteki Nar Ağacı” olarak duruyordu âdeta. Bir sönmüş dokuydu; Çukurova temelinde bir edebiyat üretilecekse eğer, bu, yapısal anlamda çok başka bir temele yaslanabilirdi artık.
Bunu, Osmaniye’nin Gökçedam (Hemite) Köyünde çok daha somut biçimde yeniden gördük diyebilirim. 2013’te Osmaniye Vali Yardımcısı Mehmet Sadık Tunç’un çabası, yoğun emeğiyle yapılıp ortaya çıkarılan Yaşar Kemal Kültür Evi, Yaşar Kemal Parkı, öyküsü, romanıyla Çukurova edebiyatının, bütün üretim ilişkilerini ele veren, korunması gerekli bir dönem edebiyatı anlamında artık böylesi bir müzenin duyarlarına gereksindiğini gösteriyordu çünkü.
YAŞAD (Yaşar Kemal Çukurova Kültürünü Yaşatma Derneği) Başkanı Mehmet Özer’in konuksever çabasıyla gezdiğimiz müze, park Yaşar Kemal’in, ünlü Çukurova’sıyla birlikte şimdiden söylene dönüştüğünü göstermekle kalmıyor, bunu apaçık pekiştiriyor da.
Demek ki bundan böyle Adanalı ya da Çukurovalı yazarlar, Çukurova gerçekliğini yalnız yeni biçemlerle değil, bu yeni yapı biçimini, yapılanmayı, ilişkiyi dikkate alarak öykü, roman üretmek zorunda.
Öyleyse Çukurova, yeni bir edebiyat arıyor demektir kendisine!
