Melih Cevdet Anday’dan Anlatı Çilingirliği-III…
(26.10.2017 Yazısıdır)
Aşağıdaki satırlar, Melih Cevdet Anday’ın “Edebiyat Yazıları”ndan Yalçın Armağan’ın yayına hazırladığı Suçumuz Edebiyat (Everest, 2017) adlı yapıtındaki bir denemesinden alıntılanmıştır.
“Romanın toplumsal gerçekliğe dönük olması, konu olarak toplumsal olayların yeğlenmesi anlamına gelir. (…)… Bizim romancılarımızın (tümü diyemezsem de) büyük çoğunluğu toplumsal olaya öncelik tanımaktadır, demekte bir yanlışlık yoktur sanırım.”
“Bundan ötürü, roman ve eleştiri, bir tarih, sosyoloji, iktisat tartışması olup çıkıyor çoğun. / Bereket Fethi Naci, … Türkiye’de Roman ve Toplumsal Değişme adlı özgün yapıtında, bu tür bir tartışma ile bir romanın sanat değerinin belirlenemeyeceğini, hangi konuyu hangi anlayışla ele alırsa alsın, romancının her şeyden önce sanatçı olması gerektiğini, toplumsal gerçekliğin bir romanda, ancak yaşama kavuşturulmuş özgün kişilerle verilebileceğini, direnç ve yetki ile ortaya koymaktadır.”
“Bizim romanımızda bunca bağlanılan gerçekçiliğin yanlış uygulamalarını yapılar üzerinde bir bir anlatan Fethi Naci, bir romancımızın romandaki gerçekliği hiç de inandırıcı olmayan bir kişisi için, ‘Ama o kişi yaşıyor, ben onu tanıdım’ demesi üzerinde durarak, roman kişileri ile gerçek yaşamdaki kişiler arasında ne gibi ayrımlar bulunduğunu, yabancı romanlardan örnekler getirerek açıklamaktadır.”
“Doğan Hızlan’ın Türk romanı ile Batı romanının düzeyine ilişkin olarak sorduğu soruyu yanıtlarken Ferit Edgü şöyle diyor: ‘Türk romancısının ikilemi, kanımca, yerellik-evrensellik sorunsalında. Evrenselliğe kuşkusuz yerellikten de varılabilir. Ama bu durumda bir atılım yapmak gerekir. Daha açık bir deyişle, konu, eğer yalnız bizleri ilgilendiriyorsa (ki romanlarımızın yüzde doksanı böyle), romanın yapısı, dili, roman sanatının sorunsalının bilincinde olmalıdır ki, bu yanıyla, evrensel bir boyuta ulaşsın’.”
(ss.156, 157, 158, 159)
(Yukarıdaki alıntılarda geçen “roman”, “romancı” vb. sözcüklerin yerine “öykü”, “öykücü” sözcüklerini yerleştirmenizde hiçbir sakınca yok. Melih Cevdet Anday’ın bu yöndeki aktarımlarını sürdüreceğim.)
Öykü sanatına dönük kılavuzluk, çilingirlik bağlamında alınabilecek yukarıdaki satırlar, Melih Cevdet Anday’ın “Edebiyat Yazıları”ndan Yalçın Armağan’ın yayına hazırladığı Suçumuz Edebiyat (Everest, 2017) adlı yapıtındaki bir denemesinden alıntılanmış; Anday ailesinin değerli varisleriyle Yalçın Armağan’ın, Everest Yayınlarının hoşgörüsüne sığınılarak aktarılmıştır.